Türkiye Süper Ligi

Süper Lig veya sponsorluk anlaşması gereğince Spor Toto Süper Lig, 1959 yılında Millî Lig adıyla kurulan, şu an Türkiye'nin en üst düzeydeki futbol ligi. Bir sezon içinde 18 takımla oynanan Süper Lig, sezon sonunda üç takımın ligden düşüp bir alt ligden gelen üç takımın yükselmesiyle sürer. Süper Lig, 18 takım ve hissedarların oluşturduğu bir kuruluştur. Ağustos ve Mayıs ayları da dahil olmak üzere dokuz ay süren bir organizasyon olan Süper Lig, 34 hafta ve 306 maçtan oluşur. Karşılaşmalar hafta içi ve hafta sonu yapılır. Süper Lig, Türkiye Futbol Federasyonu'na bağlıdır. 2005 yılında Süper Lig'e Turkcell'in sponsor olmasıyla resmî olarak Turkcell Süper Lig adını alan lig, Turkcell'in sponsorluk anlaşmasının bitmesiyle 2010-11 sezonundan itibaren Spor Toto Süper Lig adını almıştır. Ek olarak UEFA'nın en değerli ligler sıralamasında 6. sırada yer alır.UEFA Şampiyonlar Ligi'ne 2, UEFA Avrupa Ligi'ne 3 takım yollamaktadır. Türkiye Kupası şampiyonu olup ilk 4'e giremeyen bir takım daUEFA Avrupa Ligi'ne katılabilir.

Türkiye Lig'i, Süper Lig adını 2002-03 yılında almıştır, fakat Türkiye'de üst düzey futbol 1959 yılından beri oynanmaktadır. Avrupa'da en çok izlenen 6. lig olan Süper Lig, aynı zamanda 397.000.000€'luk hasılatıyla Avrupa'da en çok gelir getiren 8. lig durumundadır. Şimdiye dek 67 takımın mücadele ettiği Süper Lig'de beş takım şampiyonluk unvanı alabilmiştir. Bu takımlar Beşiktaş,Bursaspor, Fenerbahçe, Galatasaray ve Trabzonspor'dur. Galatasaray ve Fenerbahçe, 19 şampiyonlukla en çok şampiyonluğa ulaşmış olan takımlardır.

TARİHÇESİ
1961 Öncesi
1930'lu yıllardan 1950'lerin sonlarına kadar Türkiye'de futbol Kahramanmaraş, İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Adana,Bursa ve Trabzon şehirlerinin takımlarının ağırlıkta olduğu Millî Küme adlı deplasmanlı ligde oynanmıştır. Millî Küme boyuncaFenerbahçe 6, Beşiktaş 3, Galatasaray ve Güneş'de 1'er kere Türkiye şampiyonu olmuşlardır. Türkiye'de futbol gelişimini bu yönde sürdürürken Türkiye Millî Futbol Takımı'nın 1954 FIFA Dünya Kupası'na katılması ile birlikte profesyonel bir ligin kurulmasına karar verilmiş, Türkiye Futbol Federasyonu bir Milli Lig'in kurulması fikrini benimsemiştir. Günümüzdeki adı Süper Lig olan Milli Lig'in temelleri 1957 yılında düzenlenen Federasyon Kupası ile atılmıştır. Federasyon Kupası 1957 ve 1958 yılında Lig düzeninde oynanmış, bu iki sezonda kupayı Beşiktaş JK kazanmıştır.
1959 Ve 1960'lar
1959 yılında düzenlenen Türkiye 1. Futbol Ligi'nin ilk sezonunda maçlar sadece İstanbul, Ankara ve İzmir takımlarını katıldığı, 8'er takımdan oluşan Beyaz ve Kırmızı adlı iki grupta oynanmış, o tarihteki statü uyarınca beyaz grubun lideri Fenerbahçe ile kırmızı grubun lideri Galatasaray finalde karşılaşmıştır. İlk maçı Galatasaray 1-0, ikinci maçı ise Fenerbahçe 4-0 kazanınca, Türkiye 1. Futbol Ligi'nin ilk şampiyonu Fenerbahçe olmuştur.
1959-60 sezonundan itibaren ise grup sistemi kaldırılmış ve Türkiye 1. Futbol Ligi bugünkü statüsü ile oynanmaya başlamıştır. 1962 yılında Türkiye tam üyelik içinUEFA'ya başvurmuş ve UEFA'da Türkiye'nin başvurusunu kabul etmiştir. UEFA üyesi olunduğu için Avrupa Kupa Galipleri Kupası'na Türkiye'nin de takım göndermesi gerekmekteydi ve bu nedenle Türkiye Futbol Federasyonu tarafından Türkiye Kupası organize edilmeye başlanmış, bu kupa organizasyonu ilk kez 1962 yılında düzenlenmiştir. Bu kupanın ilk sahibi Galatasaray olmuştur.
1970'ler

Bu döneme Türk futbolunun içinde değişimlerin ve yabancı futbolcu ve teknik direktörlerin hakimiyetinin başladığı dönem olarak kabul edilmiştir. Bu dönemde Türkiye'de çalışan Ignác Molnár, Brian Birch, Didi ve Toma Kaleperoviç gibi antrenörler Türkiye Birinci Futbol Ligi'nde başarılı sonuçlar almış ama bu başarılara rağmen 1960 ve 1970'lerde Türk futbolu Avrupa'da Göztepe'nin oynadığı yarı finalden başka önemli bir başarı elde edememiştir.

1970 yılında ortaya çıkan ve Türk futbol tarihinde Anadolu İhtilali olarak geçen başarılar gerçekleşmiştir. TFF'nin 1965 yılında her ilin bir takımı olması için çıkardığı izinle birçok futbol kulübü kurulmuş ve Bursaspor (1963)'un öncülüğündeBoluspor (1965), Eskişehirspor (1965), Antalyaspor (1966), Sakaryaspor (1965), Denizlispor (1966), 
Kayserispor (1966),Kocaelispor (1966),Trabzonspor (1967), ve Samsunspor (1965) gibi uzun yıllar Birinci Lig'de mücadele etmiş ve hâla eden futbol takımları kurulmuştur. Önceleri Anadolu'nun sesini sadece duyuran Altay-Göztepe-Gençlerbirliği gibi birkaç takım bulunurken Trabzonspor'un ligde ve kupada şampiyonluklar kazanması, Eskişehirspor'un üst üste ikincilikler alması,Samsunspor, Boluspor ve Bursaspor'un üst sıraları zorlaması, Anadolu'da futbola olan ilgi ve merakı artırmıştır.
1980'ler
1980'lere gelindiğinde Türk futbol anlayışında köklü değişiklikler olmuş ve özellikle Alman teknik direktör Jupp Derwall'ın Türkiye'ye gelmesi ile Türk futbolunda tesisleşme başlamıştır. Ayrıca Derwall'ın Galatasaray'a sistemli futbol oynatması ve Galatasaray SK'nın bu oyun anlayışı ile Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'nda yarı final oynaması bu sistemin kalıcı olmasını sağlamıştır. Bu değişimlerden diğer kulüpler de etkilenmiş ve Türkiye'de sistemli futbol oynanmaya başlamıştır.
1990'lar
1992'de Türkiye Futbol Federasyonu'nun özerkleşmesi ile Süper Lig takımlarının naklen yayınları gelire çevirilmesiyle kasaları doldu. Türkiye Futbol Federasyonu dev anlaşmalarla futbol ekonomisinde milyonlarca dolarlık bir katma değer oluşturdu. Futbol ekonomisinin önemi kulüpler tarafından da anlaşıldı, sponsorluk gelirleri bu alanda da devreye sokuldu. Futbol kulüplerinin ve Türk Milli Takımı'nın birçok sponsorluk anlaşması bu dönemlerde yapıldı. 1990'lı yılların başındaBeşiktaş üç şampiyonluk kazanarak iyi bir başlangıç yaptı. Takip eden iki sezonda Galatasaray şampiyon olurken, Beşiktaş 1994/95'te yeniden bu unvanı kazandı, Fenerbahçe 1995-96'da bu on yıldaki tek şampiyonluğunu yaşadı. Kalan dört sezonda ise Galatasaray şampiyonluk ipini göğüsledi.
2000'ler

Bu on yıllık döneme Türkiye Telsim Ligi adıyla girildi. Fakat o dönemde ligin isminin önüne sponsor alınması bazı kesimlerce desteklenmediği için Telsim sezon devam ederken sponsorluğunu çekti ve Türkiye Birinci Futbol Ligi ismine dönüldü 2001-02 sezonu başında bugünkü Süper Lig adını alan lig, 2006 yılının başında Turkcell'in sponsor olarak isim hakkını vermesiyle Turkcell Süper Lig adını aldı ve 2010 yılına kadar bu adla anıldı.

2000'li yıllarda Süper Lig kulüpleri lig kadar Avrupa kupalarında gösterdiği başarılarla da kendilerinden söz ettirdi. Bu dönemde Galatasaray'ın 2000 yılındaUEFA Kupası ve Süper Kupa şampiyonluğu ve 2001'de Şampiyonlar Ligi'nde çeyrek final oynaması ile Fenerbahçe'nin 2007-08 sezonunda Şampiyonlar Ligi'nde çeyrek finali görmesi, bu Süper Lig takımlarının bu on yıldaki en önemli başarılardır. Süper Lig'de ise bu on yılda daha önce şampiyonluk yaşamış ve bir asırlık ömüre ulaşan üç farklı İstanbul takımı ve ayrıca Bursaspor şampiyonluk yaşadı. Bu dönemde Fenerbahçe 4, Galatasaray 3, Beşiktaş 2, Bursaspor ise 1 şampiyonluk sevincini tattı.


2010'lar
Bu on yıllık süre zarfında ilk sezona Spor Toto Süper Lig adıyla girildi. İlk sezonda son haftaya aynı puanda giren Fenerbahçe ile Trabzonspor son haftadaki maçlarını kazanmasına karşın Fenerbahçe'nin Trabzonspor'a karşı ikili averajının iyi olmasından dolayı Fenerbahçe şampiyonluğunu ilan etti. Fakat sezon bittikten sonra başlayan şike davası nedeniyle Fenerbahçe 2011-12 UEFA Şampiyonlar Ligi'ne katılamadı, onun yerine sezonu 2. sırada bitiren Trabzonspor turnuvada mücadele etti. Bir sonraki sezon ligde ilk kez Play-Off sistemi uygulandı, sezon sonunda şampiyonluk ipini Galatasaray göğüsledi. Sezon bittikten sonra Play-Off sistemi kaldırıldı, Süper Lig tekrar çift devreli lig usulüne göre oynanmaya devam etti ve sezon sonu Galatasaray şampiyon oldu. Bir sonraki sezon şampiyonluk kupası Fenerbahçe'ye gitmiş ve Fenerbahçe şampiyonluk sayısını 19'a yükselterek bu alanda Galatasaray'ı yakalamıştır.


Süper Lige Katılabilme

Süper Lig bir önceki sezondan ilk 15 takım ve aynı sezonun bir alt liginden gelen 3 takımla beraber 18 takımla oynanır. Kulüplerin Süper Lig'de mücadele edebilmesi için;

• Federasyonun Süper Lig için getirdiği kriterleri uygulamak zorundadırlar. Belirlenmiş kriterlerlerden bir veya birkaçının uygulanmaması halinde federasyon söz konusu takımın tecilini iptal edebilir.
• Süper Lig’e katılacak olan Kulüpler; TFF tarafından düzenlenen “Süper Lig Katılım Formu” nu eksiksiz olarak doldurup onaylayarak TFF’nin belirleyeceği tarihe kadar göndermek zorundadırlar. Söz konusu formları TFF’ ye göndermeyen, TFF talimat ve genelgelerine uygun düzenlemeleri yerine getirmeyen Kulüpler Süper Lig müsabakalarına katılamazlar.
• Tescil edilecek kulüpler, işbu statü ekinde bulunan “Taahhütname” yi vermek ve TFF tarafından belirlenen tescil ve aidat ücretlerini ödemek zorundadırlar.

Bu statü hükümlerine göre 2011-12 sezonunda;

a)Süper Lig’e terfi eden kulüplerden alınacak tescil ücreti 500 TL olarak,

b)Tescil edilen kulüplerin TFF’ye ödeyecekleri aidat 250 TL olarak belirlenmiştir.

• Kulüpler, Süper Ligi’nde mücadele eden takımından başka, Ümit ve Genç Milli takımların alt yapısını oluşturmak ve kendi alt yapılarını güçlendirmek amacıyla, TFF tarafından belirlenecek esaslar çerçevesinde oluşturulacak alt yapı liglerine Kulüp Lisans Talimatı hükümleri de dikkate alınarak katılmak zorundadırlar.
• Süper Ligi’e katılan kulüpler; gelir ve gider cetvellerini, bilançolarını ve gelecek sezonu kapsayan bütçeleri ile Genel Kurul Tutanaklarını yıllık Genel Kurullarında onaylandığı biçimi ile ve ilgili Genel Kurul tarihinden itibaren 30 gün içerisinde TFF’ye sunmalıdır. Herhangi bir kulübün bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi veya bu açıdan yanlış yönlendirici bilgi vermesi durumunda bu kulübe bir uyarı verilir ve yetkililerinin hakları askıya alınır.

Kulübün sözü edilen yükümlülüğünü uyarı tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yerine getirmemesi durumunda puan silme yaptırımı uygulanır. Kulübün sözü edilen yükümlülüğünü ilave 30 gün içerisinde de yerine getirmemesi durumunda küme düşürülür.

• UEFA Kulüp Lisans Sistemi ve TFF’nin Kulüp Lisans Talimatı doğrultusunda Süper Lig kulüplerinin:

• Sportif Kriterler
• Altyapı (Tesis) Kriterleri
• Personel ve İdari Kriterleri
• Hukuki Kriterler
• Mali Kriterler

hususunda gerekli düzenlemeleri ve hazırlıkları yapmaları zorunludur.

• Kulüpler Yönetim Kurulu Başkan ve Üyeleri dışında, profesyonel yönetim şekline sahip olmak ve müsabakaların düzenli şekilde oynanmasını sağlamak amacıyla;

• Genel Müdür
• Güvenlik Sorumlusu
• Stadyum Müdürü
• Medya Sorumlusu
• Bilet Sorumlusu
• Akreditasyon Sorumlusu

Pozisyonlarını görevlendirmek ve bu pozisyonlara ilişkin bilgileri TFF’ye belirlenen süreler içerisinde ibraz etmek zorundadırlar. Yukarıda bahsi geçen görevlilerin farklı kişilerden oluşması ve TFF tarafından sertifika verilmesi zorunludur.

Yabancı Oyuncu Statüsü

Süper Lig de 2014-15 sezonunda kulüpler maksimum 8 yabancı futbolcu ile sözleşme imzalayabilir. Bu 8 futbolcunun tamamı maç kadrosunda yer alabilir ancak aynı anda 5'den fazlası sahada oynatılamaz.

Ayrıca, yabancı olan bir futbolcu aynı zamanda Türkiye vatandaşlığına da sahip ise (çift vatandaşlığı var ise) yabancı futbolcu sayılmamakta ve yabancı kontenjanını doldurmamaktadır. Bu duruma örnek olarak ise Billy Mehmet, Kâzım Kâzım ve Gökçek Vederson gösterilebilir. İrlanda'da doğan Billy Mehmet'in, İngiltere'de doğan Kâzım Kâzım'ın ve Brezilya'da doğan Gökçek Vederson'un aynı zamanda Türkiye vatandaşlığı da bulunduğundan dolayı yabancı futbolcu statüsüne dahil edilmemekte ve kulüplerinde Türk statüsünde forma giyebilmektedirler. Hatta Türk vatandaşlığı bulunmayan ancak kökeni Türk olan futbolcular da yabancı futbolcu sayılmamaktadır ve yabancı kontenjanını doldurmamaktadır. Bu duruma örnek olarak hâlenBeşiktaş'ta oynayan, Türk vatandaşlığı olmayan, Avusturya vatandaşlığı olan ve Avusturya Millî Futbol Takımı'nda forma giyen Ekrem Dağ ve Veli Kavlak gösterilebilir. Yine Beşiktaş'ta oynayan, Türk vatandaşlığı olmayan ancak Avusturya vatandaşlığı olan Tanju Kayhan da bu duruma örnektir.

Lig Düzeni

Süper Lig 18 takımdan oluşur. Sezon ağustosta başlar ve mayısta sona erer. Maçlar federasyonun belirlediği saatlerde başlar. Süper Lig müsabakaları bir orta, iki yardımcı, bir dördüncü, iki de kale arkasında bulunan asistan hakemle birlikte toplam 6 hakem tarafından yönetilir.Her maç öncesi İstiklâl Marşı söylenir. Eğer saygı duruşu yapılacaksa bu İstiklâl Marşı'ndan sonra yapılır.

Takımlar sezon boyunca her takımla iki kez karşılaşırlar. Bu maçların bir tanesi takımın kendi sahasında diğer maç da rakibinin sahasında oynanır. Böylelikle bir sezon sonunda bir takım 34 maç yapmış olur. Diğer takımlar da ele alınırsa bir Süper Lig sezonu 34 haftada 306 karşılaşmadan oluşur. Maçın bir tarafın galibiyetiyle bitmesi halinde maçı kazanan takım üç puan kazanır. Kaybeden takım ise puan alamaz. Eğer maç bir tarafın galibiyetiyle sonuçlanmamışsa yani berabere bitmişse iki takım da birer puan kazanırlar.

Sezon sonunda takımlar aldıkları bu puanlara göre sıralanırlar. 34 hafta sonunda ilk sırayı alan takım, lig şampiyonu olur ve bir sonraki sezon UEFA Şampiyonlar Ligi gruplarına direkt katılır. Ligi 2. sırada bitiren takım, UEFA Şampiyonlar Ligi 3. ön eleme turuna, ligi 3. bitiren takım UEFA Avrupa Ligi 3. ön eleme turuna ve ligi 4. sırada bitiren takım UEFA Avrupa Ligi 2. ön eleme turuna gider. Ligi son 3 sırada bitiren takım 1. Lig'e düşer. 1. Lig'den de 3 takım Süper Lig'e katılır.

İkili Averaj

Sezon sonunda iki takım aynı puana sahiplerse:

1. Önce kendi aralarındaki maçlardaki puan üstünlüğüne bakılır.
2. Puan eşitliği varsa aralarındaki gol averajına bakılır. (Kendi aralarındaki maçlarda atılan gollerde eşitlik varsa, deplasmanda fazla gol atan takım üstün sayılmaz.)
3. Eşitlik devam ediyorsa, genel averaja bakılır.
4. O da eşit ise daha fazla gol atan üstündür.
5. Yine de eşitlik bozulmuyorsa hükmen yenilgisi olmayan takım üstündür.